Vai al contenuto principale Vai alla ricerca

Igl è ura per la «Svizzera Italiana»

02.08.2017

La Quotidiana, 2.8.2017

 

DA GUIU SOBIELA-CAANITZ

La Svizra sco stadi federal è naschida 1848, pia avant 169 onns. Engiavin: Quants cussegliers federals han fatg part da la cuminanza linguistica rumantscha? Resposta: In, Felix Calonder (1863-1952) da 1912 a 1920, l’unic cuss. fed. rumantsch da quels 169 onns. Segond engiavin: Quants cuss. fed. da lezs onns eran Grischuns da lingua taliana? Resposta: Nagin. L’advocatus diaboli po qua dumandar il pled e remartgar: Giebain, ma il Grischun aleman ha gì mo trais cuss. fed.: Simeon Bavier (1825-1896) da 1879 a 1883, Leon Schlumpf (1925- 2012) da 1980 a 1987, Eveline Widmer- Schlumpf (*1956) da 2008 a 2015, pia in mintgamai en il 19avel ed il 20avel tschientaner ed ina en il 21avel; quai na saja betg uschè bler. Sin quai po mamma Helvezia lamentar che las minoritads dal Grischun sajan strusch represchentadas en la regenza federala. L’art. 175.4 da la Constituziun federala prescriva che «las differentas regiuns e cuminanzas linguisticas sajan represchentadas adequatamain.» Giuseppe Falbo, secretari general da la Pro Grigioni Italiano, examinescha la muntada da lezza prescripziun: «Passa la mesadad da la Svizra italofona na viva betg pli en ses ‘intschess tradiziunal’ (...). Sia represchentaziun adequata (...) duai cumpigliar tut quels italofons che vivan en Svizra. Il proxim cuss. fed. tessinais duess pia chapir ch’el represchenta l’entira ‘italianità’ dal pajais. Quai po esser util per sia legitimaziun e per la lingua taliana.»*

Per ina candidatura italofona dubla

Geabain, in Tessinais per represchentar sia cuminanza linguistica. Ma pertge mo in candidat? La pld dal chantun vul preschentar mo ina persuna: Cuss. naz. Ignazio Cassis (*1961). A la pld dal Vad, in chantun romand, pia «latin», dat quai mustgas da preschentar in’atgna persunalitad sco alternativa. Anzi, i han chattà la storta cun preschentar ina dunna. La schurnalista Chantal Tauxe (http://chan- taltauxe.ch/tag/laura-sadis/) scriveva ils 11 da fanadur: «L’Assamblea federale giavischa cunzunt da pudair tscherner sezza (...). Ils Romands astgan inoltrar in’atgna candidatura per succeder a Didier Burkhalter; per meglierar lur vistas, vegnan els a preschentar ina dunna.» Uss è quai usché lunsch; Tauxe scriveva ils 24 da fanadur: «Ins spera che la Tessinaisa Laura Sadis e las Vadaisas Jacqueline de Quattro u Isabelle Moret possian sa far valair.» Ina candidatura dubla Cassis-Sadis segirass la legitimaziun morala d’ina persunalitad che vegniss lur a represchentar la Svizra italofona.

Ina persunalitad tessinaisa

Ma tgièLauraSadis(*1961)?«LeTemps» (Genevra) dals 21 da zercladur resumescha: «Sadis ha annunzià (...) ses interess per la funcziun da cussegliera federala (...). Ella (...) è stada cussegliera naziunala 2003-2007 e cussegliera guvernativa 2007-2015; lur ha’la decidì da na candidar puspè, malgrà il sustegn popular (...).

Sche lezza candidescha per Berna, è’la segira che las dunnas da la pld la sustegnan, di lur parsura Irene Thalmann (...). Ma cuss. naz. Marco Chiesa (TI/ pps) di che Cassis haja bler meglieras vistas: ‘Sadis ha bandunà Berna avant diesch onns; Cassis, schef da la gruppa parlamentara, enconusch’ins là fitg bain, anzi, a Berna è’l bler pli stimà ch’en il chantun Tessin (...). Ma Cassis patescha perquai ch’el vala sco um da confidenza da las cassas da malsauns; per la paja ha’l dapli aderents en la pld chantunala (...). Il politolog tessinais Nenad Stojanovic manegia percunter: ‘Era Sadis ha aderents relevants en sia partida, per exempel Fulvio Pelli, eminenza grischa ed anteriur parsura da la pld svizra (...)’. Stojanovic punctuescha che Sadis sco cuss. guv. haja pratitgà ina politica da dretga moderada che haja plaschì a la sanestra. Igor Righini, schef da la Partida socialistica tessinaisa, fa endament: ‘Tgi che ha manà las finanzas tessinaisas durant duas legislaturas po far part dal Cussegl federal.’ Redactur Stefano Guerra (‘La Regione’, Blinzuna) releva ch’ins fetschia endament Sadis sco ina regenta cumpetenta.» La «NZZ» dals 29 da fanadur manegia: «Ina candidatura da Sadis pudess plaschair a la Partida socialistica (...). I na para dentant betg realistic da spetgar che la fracziun liberala nomineschia Sadis uffizialmain; questa ha crititgà avertamaing sia atgna partida il 2015 cun sa retrair» (p. 13). Chantal Tauxe manegia ch’i saja stà in sbagl da la pld tessinaisa da proponer mo in candidat. Ella concluda en ses artitgel dals 11 da fanadur: «L’assamblea da la partida chantunala (...) po anc curreger lez sbagl.» Ma la pld tessinaisa ha decidì l’emprim d’avust da proponer mo la candidatura da Cassis. La pld vadaisa pudess pia nominar ina candidata cunter «l’um da las cassas da malsauns».



*Giuseppe Falbo, Wer ist eigentlich ein Lateiner? en: Bündner Tagblatt, 27 da fanadur 2017, p. 2.

Autori

Ignazio Cassis

Ignazio Cassis