Helvetia latina – ina Svizra pauc solidara

08.08.2017

La Quotidiana, 8.8.2017

 

DA GIUSEP CAPAUL

Cuort avon la Fiasta federala ha Urs Altermatt, professer emeritau da historia svizra alla Universitad da Friburg, scret en la NZZ in commentari davart: «Buca ludar la plurilinguitad mo dis da fiastas sco tratg specific d’identitad helvetica», fagend vastamein allusiun alla candidatura tessinesa per il post vacant el Cussegl federal.

Exact il di memorabel dalla fundaziun dalla Confederaziun, avon 726 onns, ei cuss. naz. Ignazio Cassis, cau dalla fracziun liberal-democratica el Parlament federal, vegnius nominaus da sia partida tessinesa sco sulet candidat pil Cussegl federal – e vala sco favorit.

Urs Altermatt veva era citau igl artechel constituziunal ch’oblighescha da risguardar las cuntradas e regiuns linguisticas dalla tiara tier la cumposiziun dil Cussegl federal. Dapi 1999, che quella clausula vala, ei la Svizra italofona buca pli representada ella Regenza federala. Quella prerogativa ha insumma mai funcziunau – en cuntradicziun ch’ei ha dau – tenor constituziun – da 1848–1999 adina mo in cusseglier federal per Cantun.

La Svizra franzosa ei dapi onns – cun ses 22 pertschien dalla populaziun – surrepresentada cun treis da siat el Cussegl federal. Mo da surschar in sez el Cussegl federal alla minoritad taliana vulan ins saver nuot. Il cantun Vad, che ha giu 14 cussegliers federals, aspirescha cun duas magistratas schizun sin in secund el Cussegl federal. Succedess quei, vessen Vad e Berna la maioritad ella Regenza federala. Era il cantun Genevra less entrar cun cuss. guv. Pierre Maudet el Cussegl federal. Mo cun mintga candidat romand dapli svaneschan lur aspects a success. La Romandia ei stada representada dapi 1848 ton sco adina cun dus el Cussegl federal, en total 35 magistrats. La Svizra taliana mo duront 81 dils 169 onns ch’il stadi federal da 1848 exista – cun en tut 7 cussegliers federals (treis liberals e quater conservativs). Candidat Ignazio Cassis fuss igl 8. ed il 117. cusseglier federal insumma.

Quei agir romand arrogant muossa inagada dapli con mal ch’ei stat cun la solidaritad en la Svizra latina. Gia dapi 1848 han ins sentiu pauc da quella. Per biars eisi mo ina floscla retorica. Daco? La regiun italofona e la francofona cunfineschan buca ina cun l’autra, han paucs interess communabels e zun diversas mentalitads politicas. Igl ei aschidadir dus munds per sesezs. Il Tessin ei staus inagada 48 onns nuninterruttamein senza representant el Cussegl federal. Ei ha adina duvrau eveniments historics da gronda muntada – sco il risorgimento ed il faschissem ella Italia – per che quei Cantun survegni in cusseglier federal.

Momentan ein migraziun e mellis e mellis cunfinaris di per di neu dil sid in grev buordi per nies Cantun vischin. Quel ha gia dapi onns l’impressiun da buca vegnir capius e tractaus endretg da Berna. Il Tessin spetga dapi gleiti 20 onns sin in cusseglier federal. La liunga absenza dalla Svizra taliana el Cussegl federal numna Urs Altermatt ina anomalia paradoxa.

Vitier vegn ch’ils Tessines Remigio Ratti (pcd) 1999 e Norman Gobbi (Lega) 2015 erien, mintgamai sin in tichet da treis, mo candidaturas d’alibi. Perquei vegn il Tessin ussa mo cun in candidat e sepresenta dètg units. Quei vegn ad impressiunar la maioritad tudestga el Parlament che decida la finala. Cun la solidaritad dalla Svizra latina eisi puspei buca da quintar.

In Tessines el Cussegl federal promovess buca mo coherenza naziunala, mobein risguardass era la clausla linguistica constituziunala visavi l’Italianità. Ins astga sperar ch’il Parlament procuri finalmein per quella giustia equilibronta.