Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana

225 fÁ fÁ Composti: dal tipo avégh da che fá con ‘avere a che fare con’ (par. 9.10.) è sorto adAirolo il verbouniverbato cafè, che viene declinato come un qualsiasi verbo della prima coniugazione: i amcafó pòch cun chi du país(accanto a i am biüd pòch da ca fè) ‘abbiamo avuto poco contatto con quelli del paese’, mí i cafi cul tós ‘io ho a che fare, tratto col figlio’ [312] (v. anche  che2). – Il term. facaldaromcostituisce un’espansione di liromlarom; quest’ultimo, diffuso incipit di cantilene popolari (cfr.  Baltrám, capǘsc1, par. 2.) risalente forse all’imitazione del suonodi strumentimusicali [313], sarà stato avvicinato inun secondo tempo al tipo lirón lirèla‘lemme lemme’ [314]; l’uscita -aromdi facaldarom, formato da fá‘manifestarsi (del clima e dei fenomeni atmosferici’ (par. 1.3.) e cald‘caldo’, sarà stata favorita sintagmaticamente. – Il v. infá ‘importare’ è composto con INDE ‘da ciò’, da un costrutto del tipo *MIhI INDE fACIt (per cui cfr. anche il senso di fá‘importare, contare’, al par. 2.3.), parallelamente ad altri verbi come incürass ‘interessarsi, preoccuparsi’ (v. cürá), impodégh‘avere colpa, essere responsabile’ [315]. – Malfabén ‘malvivente, malfattore’ è sorto dal sintagma fá bén‘agire bene, comportarsi convenientemente’, con il pref. maldi valore negativo (cfr. ad es. malcòmod‘scomodo’, malfidént‘diffidente’, malonèst‘disonesto’). – Fatütte tütfaa saranno ricalcati sull’it. tuttofare [316], mentre dafaghinsèma‘companatico’ significa alla lettera ‘da farci insieme (al cibo)’, fabüscái ‘falegname’ è ‘(colui che) produce trucioli’, fanétt‘spendaccione, scialacquatore; mangione’ è formato con fá nel senso di ‘rendere’ e l’agg. nétt che può valere sia ‘netto, pulito’ che ‘spoglio, sgombro; al verde, spiantato’, faròba‘individuo avido’ vale ‘(colui che) accumula roba’, favaméi ‘persona poco previdente’ va sciolto come ‘facevo/ faceva meglio (a)’, nel senso di ‘avrei/ avrebbe fatto meglio (a)’ (v. anche i giochi di parole in  fava) e favegninòcc ‘individuo pigro, noioso, ingenuo, fannullone’ vale ‘(persona che) lascia che diventi notte’, ovvero ‘che indugia finché non cala la notte’. V. inoltre  fá2, facc1. B i b l.: AIS 8.1691, ChEruB. 2.76-80, 3.442, 5.60-61, Giunte 80, MONtI 73,75,76, ryDBErG, facere. [1] PINI, Morobbia 152. [2] zALAPOzzI, qGI 22.104. [3]ALBErtI, Paul eGhita 26. [4]DOSI 2.106.12. [5]OrELLI, Sant’Antoni 25. [6] BASSI, Poesie 61. [7] DSI 6.67.38. [8]DOSI 5.175. [9] SOLArI, Semin.dial. [10]GIACChEttO, Aspetti 43. [11] WILLEMSE MAtASCI, Prov. [12] DOSI 5.167. [13] KELLEr, Mendr. 258. [14]MOrDASINI, Saggio 68. [15] DOSI 5.256. [16] DSI 5.59.294. [17] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.105. [18] LuMINAtI, Badozz 6. [19] SChAAD, Breg. 51. [20] BErNArDI 94. [21] DOSI 5.239. [22] KELLEr, SopraC. 61.264. [23] PASSArDI 112. [24] DOSI 5.81. [25] PINI, Morobbia 157. [26] PASSArDI 112. [27] KELLEr, ALug. 140. [28] DOSI 5.137.18. [29] VICArI, Alpigiani trascr. 57a. [30] BEffA367. [31] DOSI 4.118. [32] KELLEr, SopraC. 63.30. [33] zELI, fS 76.28. [34] rOMErIO-GuIDOttI, Na storia 133. [35] DSI 4.60.32. [36] Lurà, Dial.mendr. 160. [37] DOSI 5.267.1. [38] Lurà, Dial.mendr. 68. [39] KELLEr, ALug. 209. [40] GODENzICrAMErI 201. [41] BüChLI, Mythol. 3.736. [42] DOSI 4.107.23. [43] VICArI, Alpigiani trascr. 11a. [44] KELLEr, ALug. 128. [45] LAMPIEttI BArELLA97. [46] BEffA126. [47] GIACOMEttI, ragord 69. [48] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.107. [49] GALfEttI 151. [50] zENDrALLI, qGI 22.33. [51] Cultura pop. 258. [52] BEffA206. [53] GIACOMEttI, ragord 89. [54] ALBErtI, Paul e Ghita 7. [55] LurAtIPINANA 332. [56] DOSI 5.192. [57] GALfEttI 94. [58] MAurIzIO, Puisia e farseta 39. [59] GIACOMEttI, ragord 66. [60] GALfEttI 151. [61] DOSI 1.114. [62] rAMELLI, Cantonetto 10.20. [63] KELLEr, ALug. 85. [64] SChAAD, Breg. 48-49,57. [65] GhIELMINI, riciam65. [66] ALBErtI, Paul e Ghita 33. [67] DSI 6.51.20. [68] KELLEr, SopraC. 61.295. [69] DOSI 5.257. [70] BErNArDI 17. [71] LAMPIEttI BArELLA97. [72] LurAtI, Bedretto 52. [73] ASIOLI, terminol. 34. [74] DOSI 1.88. [75] ric. SEComano. [76] PELLANDINI, trad.pop. 173. [77] OrELLI, Sant’Antoni 7. [78] CANONICA, Mariapaelio 210. [79] BüChLI, Mythol. 3.861. [80] MArtELLI tAMONI 11. [81] CANONICA, to vì 13. [82] quADrI, In dr’ort 6. [83] DOSI 5.119. [84] DSI 6.31.44. [85] CArLONI GrOPPI, Bella infinita 82. [86] Lurà, Dial.mendr. 76. [87] rODESINO, Semin.dial. [88] rAVEGLIA68. [89] PrONzINI 56. [90] MArtELLI tAMONI, Alm.Grig. 1957.98. [91] rAVEGLIA69. [92] rAVEGLIA69. [93] KELLEr, ALug. 183. [94] PrONzINI 56. [95] GröGEr, Schw.Mdt. 83. [96] BuStELLI, fiaa 35. [97] MArGNEttI, fS 67.74. [98] PINANA, fS 63.44. [99]OrELLI, Sant’Antoni 45. [100] PrONzINI 56. [101] BEffA126. [102]DOSI 5.251. [103] LAMPIEttI BArELLA97. [104] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.110. [105] BEffA126. [106] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.110. [107] zENDrALLI, qGI 22.34. [108] LAMPIEttI BArELLA142. [109] OrELLI, Sant’Antoni 53. [110] GrIGNOLA, Brava gent 22. [111] LAMPIEttIBArELLA97. [112] SCAMArA, Mano 72. [113] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952. 110. [114] rAVEGLIA68. [115] rAVEGLIA68. [116] BEffA 126. [117] GALfEttI 151. [118] rOSSI, Malcantone 290. [119] Stria 105.6. [120] BEffA126. [121] LAMPIEttI BArELLA 97. [122] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.110. [123] KELLEr, SchwVk. 30.61. [124] LAMPIEttI BArELLA 97. [125] MOMBELLI, terminol.agric. 87. [126] KELLEr, ALug. 175. [127] KELLEr, SopraC. 61.281. [128] BEffA 126. [129] rISSONE134. [130] DOrSChNEr, Brot 95. [131] GIACOMEttI, ragord 70. [132] DSI 5.19.114. [133] DOSI 3.276.61. [134] DOSI 3.200. [135] zENDrALLI, Alm.Grig. 1952.110. [136] GALfEttI 151. [137] DOSI 4.136. [138] MAGGINEttI-LurAtI 138. [139] BEffA 126. [140] ALBISEttI, fregüi 12. [141] PASSArDI 112. [142] BEffA126. [143] LAMPIEttI BArELLA97. [144] SCAMArA, Mano 90. [145] LAMPIEttI BArELLA50. [146] BEffA126. [147] rAVEGLIA68. [148] rODESINO, Semin.dial. [149] SChAAD, Breg. 111. [150] DOrSChNEr, Brot 64. [151] KELLEr, ALug. 146. [152] DOSI 1.159.40. [153] GrIGNOLA, Brava gent 23. [154] AIS 6.1179 P. 41. [155] GALfEttI151. [156]

RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1MTg=